บทคัดย่อ

สารนิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาวิธีการสอนวิปัสสนาภาวนา ในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทและเพื่อศึกษาวิเคราะห์การสอนวิปัสสนาภาวนาของพระมหาปาน อานนฺโท     วัดมหาพุทธวงศาป่าหลวง นครเวียงจันทน์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท ตลอดจนหนังสือตำราเอกสารทางวิชาการและงานวิจัยต่างๆ
ที่เกี่ยวข้อง รวบรวมนำมาเรียบเรียงบรรยายเชิงพรรณนา แล้วตรวจสอบความถูกต้องโดยผู้เชี่ยวชาญ จากการศึกษาพบว่า

             การสอนวิปัสสนาภาวนาที่ปรากฏในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท คือการสอนให้ปฏิบัติตามแนวสติปัฏฐาน ๔ เป็นหลัก ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงใช้วิธีการสอนวิปัสสนาภาวนาโดยเน้นอานุสาสนีปาฏิหาริย์เป็นสำคัญ โดยทรงใช้วิธีในการสอนวิปัสสนาภาวนา ทั้งหมด ๔ รูปแบบ คือ การบรรยาย การสนทนา การถาม-ตอบปัญหา การลงโทษและให้รางวัล นอกจากนี้ ยังทรงมีพระญาณเฉพาะ
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่ทรงสามารถล่วงรู้อุปนิสัยของสัตว์ทั้งหลายได้ จึงทรงสามารถสอนได้ตามจริตนิสัยของบุคคลทั้งหลายได้ ตลอดทั้งทรงใช้ยุทธวิธีต่างๆ ประกอบการสอนเพื่อให้บุคคลเกิดปัญญาพิจารณาตามที่ทรงแสดง จนรู้แจ้งเห็นจริงในธรรม บรรลุมรรคผลนิพพานพ้นจากทุกข์ในที่สุด