บทคัดย่อ

      อิทธิพลของพระอุปคุตที่มีต่อสังคมชาวพุทธในล้านนาเป็นงานวิทยานิพนธ์ที่มีจุดมุ่งหมาย ๓ ประการ ได้แก่ (๑)  เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของพระอุปคุตที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท (๒) เพื่อศึกษาหลักการและพิธีกรรมที่เกี่ยวกับพระอุปคุต และ (๓)  เพื่อวิเคราะห์ความเชื่อและบทบาทของพระอุปคุตที่มีอิทธิพลต่อสังคมชาวพุทธในล้านนา

      ผลกการวิจัยได้พบว่า  พระอุปคุตเถระ ท่านถือกำเนิด มาในตระกูลของพ่อค้าที่เมืองมถุรา
ซึ่งเป็นเมืองที่ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำยมุนา  เป็นบุตรคนที่ ๓  มีชื่อว่า “อุปคุต”  เมื่อเจริญเป็นหนุ่มได้อุปสมบท ปฏิบัติธรรมจนบรรลุ  พระอุปคุตหลังบรรลุพระอรหันต์ อยู่จำพรรษาที่วัดนฏภฏิกะ  บทบาทของพระอุปคุต ชัดเจนมากขึ้นในสมัยของพระเจ้าอโศกมหาราช ปฐมสมโพธิกถาระบุว่า พระอุปคุตได้มอบหมายจากคณะสงฆ์ให้เป็นผู้ทำหน้าที่ป้องกันอันตราย เหตุร้ายในงานสมโภช พระสถูป ๘๔,๐๐๐ องค์ ที่พระเจ้าอโศกมหาราชทรง   พระอุปคุตได้ปราบพญามารที่มารบกวนงานสมโภชจนหมดพยศ  ทำให้งานฉลองสมโภชสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี   สืบเนื่องจากประวัติที่กล่าวมา นำไปสู่ความเชื่อของขาวพุทธล้านนาว่า พระอุปคุตเป็น พระทรงอภิญญามีฤทธิ์ ที่สามารถป้องกันคุ้มครองให้ปราศจากอันตรายได้ ทำให้เกิดเป็นเครื่องเสริมศรัทธาให้ชาวพุทธล้านนา ได้ทำพิธีอัญเชิญพระอุปคุตมารักษางานฉลองต่าง ๆ เช่นงานปอยหลวง หรืองานเสนาสนะภายในวัด   เพื่อมิให้พญามารหรือความชั่วร้ายอุปสรรคทั้งหลายมารบกวน  ด้านบทบาทของพระอุปคุตที่มีอิทธิพลต่อสังคมชาวพุทธในล้านนา พบว่าพิธีกรรม การบูชาพระอุปคุตเป็นการแสดงให้เห็นลักษณะการมีความร่วมมือกันภายในสังคมกับสถาบันศาสนา   คือภิกษุสงฆ์ในฐานะผู้ปฏิบัติ กับชุมชน ผู้ช่วยเหลือคอยอุปถัมภ์ ซึ่งทั้งสองย่อมได้ประโยชน์ทั้งสองฝ่าย และให้ถึงเป้าหมายสูงสุดของชีวิต

 ดาวน์โหลด