บทคัดย่อ

                     วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์  ๒ ประการ คือ เพื่อศึกษาการบรรลุธรรมในพระพุทธศาสนาเถรวาท  และเพื่อศึกษาสัมมัปปธาน ๔ ที่เกื้อหนุนต่อการบรรลุธรรม โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท อันได้แก่ พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เรียบเรียงบรรยายตรวจสอบความถูกต้องเนื้อหาจากอาจารย์ที่ปรึกษา และผู้เชี่ยวชาญ

                      จากการศึกษาพบว่า  การบรรลุธรรม หมายถึง การบรรลุ มรรค ๔ ผล ๔ นิพพาน ๑ ซึ่งจัดเป็นโลกุตตระ ในสัมมัปปธาน ๔ ที่เกื้อหนุนต่อการบรรลุธรรม พบว่าเป็นหลักธรรมที่ประกอบด้วยองค์ ๔  ซึ่งเรียกว่าความเพียร  และหลักธรรมนี้  มีปรากฏในหลักธรรมอื่น ๆ แต่ที่ปรากฏให้เห็นได้อย่างชัดเจน ก็คือโพธิปักขิยธรรม ๓๗ ประการ ซึ่งเป็นหลักธรรมแห่งการตรัสรู้แล้วพบว่า  ในหลักธรรมแต่ละหมวดจะประกอบด้วยความเพียรทุกหมวด  อาทิ  ในสติปัฏฐาน ๔ ซึ่งเป็นหลักธรรมหมวดแรกในโพธิปักขิยธรรม  มีหลักธรรมอยู่  ๓ ประการที่น่าสนใจ  กล่าวคือ  อาตาปี (ความเพียร)   สติมา (สติ)  และสมฺปชาโน  (สัมปชัญญะ) จะเห็นได้ว่าหนึ่งในสามของหลักธรรมที่อ้างมานี้ก็คือความเพียร  ซึ่งในที่นี้นับเนื่องเข้าในความเพียร ๔ ของสัมมัปปธาน ๔  ต่อมาเป็นอิทธิบาท ๔ ซึ่งเป็นหลักธรรมที่อ้างถึงความเพียรในสัมมัปปธาน ๔ ด้วยเช่นกัน  จากนั้นก็เป็นอินทรีย์ ๕ และพละ ๕ ซึ่งเป็นความเพียรที่อ้างเอาความเพียรในสัมมัปปธาน เกี่ยวกับโพชฌงค์- ๗ นั้น  วิริยะสัมมโพชฌงค์  อ้างเอาวิริยะในสัมมัปปธาน ๔ ด้วย  และสุดท้าย  อริยะมรรคมีองค์ ๘  ในสัมมาวายามะนั้น  ก็ต้องอ้างเอาความเพียร ๔ ในสัมมัปปธานด้วยเช่นกัน   

                      ดังนั้นความเพียรจึงมีความสำคัญในการบรรลุธรรม  ถ้าผู้ปฏิบัติขาดความเพียรแล้ว  เขาก็จะไม่บรรลุธรรม แต่อย่างไรก็ตามความเพียรที่เรียกว่าสัมมัปปธานนี้ จะเจริญงอกงามได้ ย่อมต้องอาศัยความสัมพันธ์ใน หมวดธรรมต่าง ๆ ของโพธิปักขิยธรรม  จึงจะสร้างความเจริญงอกงามไพบูลย์ได้  และคุณธรรมที่สมบูรณ์เหล่านี้มีความสำคัญต่อการสร้างสรรค์ชีวิตที่ดีงาม  และการเข้าถึงจุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา

ดาวน์โหลด